Wszystko o zapłodnieniu in vitro

Zapłodnienie in vitro (pozaustrojowe, wspomagane medycznie) to metoda polegająca na połączeniu komórki jajowej i plemnika w warunkach laboratoryjnych, poza żeńskim układem rozrodczym. Stosowana wówczas, gdy inne metody wspomaganego rozrodu nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. W Polsce nie prowadzi się refundacji zapłodnienia pozaustrojowego. Całkowity koszt zabiegu in vitro w prywatnej klinice może wynieść nawet 10 tys. zł.

Zarodki uzyskane w wyniku zapłodnienia in vitro umieszczane są w macicy i jeśli dojdzie do zagnieżdżenia, powstaje ciąża która dalej przebiega w sposób naturalny. W zależności od wieku kobiety ma to miejsce w ok. 30% przypadków. Natomiast szanse na urodzenie dziecka wynoszą nieco ponad 20% w przypadku pojedyńczej próby zapłodnienia pozaustrojowego.

Etapy zapłodnienia in vitro:

1. Stymulacja hormonalna (stymulacja owulacji)

W naturalnym cyklu owulacyjnym w jajniku powstaje jeden pęcherzyk, który zawiera komórkę jajową. Zadaniem stymulacji hormonalnej jest wywołanie wzrostu liczby pęcherzyków w jajnikach tak, aby wzrosła szansa na zajście w ciążę. W tym celu kobieta od pierwszych dni cyklu powinna przyjmować odpowiednie leki w formie iniekcji codziennie przez około 10 dni. Podczas wizyt kontrolnych będzie również musiała poddać się badaniom: poziomu stężenia estradiolu w surowicy krwi oraz USG.

2. Pobranie komórek jajowych (punkcja jajników)

Etap ten jest krótkim zabiegiem polegającym na nakłuwaniu jajnika igłą przez sklepienie pochwy (pod kontrolą USG) i pobraniu zawartości każdego pęcherzyka - płynu oraz komórki jajowej. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym. Kobieta powinna odpowiednio przygotować się do punkcji jajników, tzn. być na czczo bez jedzenia i picia przez co najmniej 6 godzin. Kilka godzin po zabiegu może wrócić do domu - nie powinna jednak sama prowadzić auta przez kolejne 24 godziny.

Gdy kobieta jest poddawana zabiegowi, partner w tym samym czasie powinien oddać nasienie do próbówki, będąc po okresie abstynencji seksualnej (minimum 3 dni).

3. Etap laboratoryjny

Jak sama nazwa wskazuje są to czynności laboratoryjne, polegające na preparowaniu najlepszych plemników i przenoszeniu ich do specjalnej pożywki. Te które wykazują jakiekolwiek nieprawidłowości są odrzucane. Zapłodnienie odbywa się w inkubatorze utrzymującym stałą temperaturę 37 stopni Celsjusza, zawartość CO2 - 5% oraz odpowiednią wilgotność powietrza.

4. Przeniesienie zarodków do macicy (embriotransfer)

W drugim lub trzecim dniu po pobraniu komórek jajowych następuje przenoszenie zarodków do jamy macicy. Zazwyczaj transferowane są jeden, dwa zarodki - reszta zostaje zamrażana. Kobiecie zakładany jest wziernik przez który wprowadza się specjalny, cienki cewnik i tym sposobem podaje się najlepsze plemniki wprost do jamy macicy. Zabieg ten wykonywany jest przy pełnym pęcherzu moczowym (pod kontrolą USG), jest całkowicie bezbolesny, dlatego też wykonuje się go bez znieczulenia. Jeśli chodzi o skuteczność tego zabiegu, to ocenia się ją na ok. 15%, jednak bezpieczeństwo związane z jego wykonywaniem pozwala powtarzać go wielokrotnie.

Wskazania do przeprowadzenia zabiegu in vitro:

• niedrożność jajowodów lub ich wcześniejsze usunięcie
• zaburzenia hormonalne w cyklu miesiączkowym
• zaburzenia pracy jajników (np.: zbyt szybkie przejście w stan menopauzy)
• donacja komórki jajowej
• endometrioza
• obniżona jakość męskiego nasienia
• niemożność znalezienia przyczyny, z powodu której kobieta nie może zajść w ciążę przez dłuższy czas 
• nieskuteczność wcześniej zastosowanych metod leczenia niepłodności

Grupa wiekowa kobiet zapładnianych metodą in vitro i procent udanych urodzeń przedstawia się następująco:

Do 35 roku życia - ok. 29% udanych urodzeń

Od 36 do 37 roku życia - ok. 26%

Od 38 do 39 roku życia - ok. 17%

Od 40 do 42 roku życia - ok. 11%

Od 43 do 44 roku życia - ok. 5%

Powyżej 44 roku życia - ok. 1 %

Zabiegu in vitro nie powinno przeprowadzać się u kobiet po 41 roku życia, ponieważ właśnie wtedy znacznie maleją szanse na urodzenie żywego dziecka a także rośnie ryzyko związane z ciążą i porodem. U każdej kobiet liczba przeprowadzanych procedur in vitro może się różnić. Przyjmuje się, że najbardziej odpowiednią liczbą jest od 3 do 6 zabiegów.

Wg niektórych badań naukowych wzrasta skala występowania wad wrodzonych u dzieci pochodzących z zapłodnienia in vitro. Badania te wskazują na coraz częstsze pojawianie się różnego rodzaju wad wrodzonych u tych dzieci, m.in.: zespół Beckwitha-Wiedemanna (wzrost z 0,0028% do 0,025% w całej populacji). Ponadto dzieci pochodzące z in vitro mają statystycznie niższą wagę urodzeniową w porównaniu z pozostałymi dziećmi.

Nie mniej jednak istnieją również wyniki badań, które wskazują na prawidłowy rozwój psychofizyczny u dzieci poczętych metodą in vitro.

Powikłania

W trakcie kuracji hormonalnej przed zapłodnieniem pozaustrojowym może rozwinąć się u kobiety zespół hiperstymulacji jajników. Mogą wówczas powstawać torbiele jajnika choroby nowotworowe a także infekcje lub krwawienia na skutek wykonania zabiegu.

Jeśli chodzi o powikłania u kobiety w trakcie ciąży - jest ryzyko ciąży bliźniaczej i mnogiej. Jest to związane z umieszczaniem dwóch i większej ilości zarodków w czasie transferu do macicy, dlatego też w niektórych krajach ograniczono ilość transferowanych zarodków do dwóch.

Ryzyko poronienia po zapłodnieniu in vitro może być według niektórych źródeł naukowych zwiększone o ok. 25% w stosunku do zapłodnienia drogą naturalną.