Prawica, lewica, centrum - co powinieneś wiedzieć o opcjach politycznych

Polityka to nic innego, jak sprawowanie władzy w państwie - jedna z metod organizowania się danego społeczeństwa w celu realizacji określonych planów, ale też sposób działania i przewodzenia. Polityka związana jest z władzą i rządzeniem oraz utrzymywaniem stosunków międzynarodowych z innymi państwami. Istotną rolę odgrywają tzw. doktryny polityczne, które oznaczają metody działania w zakresie uprawiania polityki.

Doktryny polityczne

1. Lewica

Na pierwszym miejscu stawia sprawiedliwość społeczną, propagując prawa kobiet oraz mniejszości narodowych i etnicznych. Domaga się zniesienia segregacji rasowej i wszelkiej dyskryminacji. Ponadto, opowiada się za niwelowaniem różnic majątkowych - chce wprowadzenia większych podatków dla najbogatszych oraz zasiłków dla ubogich, a także systemu stypendialnego wyrównującego szanse startu życiowego młodzieży pochodzącej z rodzin o niskich dochodach.

2. Centrum

Propaguje utrzymanie stan równowagi między interesami przeróżnych warstw oraz grup społecznych. Twierdzi, że wszelkie nierówności społeczne powinny być niwelowane przez społeczeństwo, a nie państwo. I choć Centrum stanowi niejako środek sceny politycznej, to najczęściej uosabia się z partiami liberalnymi.

3. Prawica

Opowiada się za społeczeństwem zhierarchizowanym (podział na grupy i warstwy społeczne o różnym poziomie majątkowym). Podkreśla takie wartości jak: kultura, religia, tradycje narodowe i państwowe. Poszczególne programy polityczne mogą jednak łączyć w sobie elementy różnych doktryn, np.: program gospodarczy może być lewicowy, zaś program społeczny o charakterze prawicowym.

Doktryna polityczna często związana jest z ideologią, czyli ze zbiorem przekonań uzasadniających dane działanie.

Ideologie polityczne

Konserwatyzm - bazuje na hasłach obrony istniejącego porządku społeczno-gospodarczego oraz zachowywania i umacniania tradycyjnych wartości (religia, naród, państwo, rodzina, autorytet, własność prywatna).

Główne założenia:

• tradycja - szacunek dla ustalonych zwyczajów oraz istniejących od wieku instytucji;
• hierarchia - naturalność stopniowania pozycji społecznej i statusu;
• organicyzm - społeczeństwo jako żywy organizm rozwija się stopniowo i samoistnie;
• utrzymywanie dotychczasowego porządku społecznego;
• zmiany powinny następować na drodze ewolucji;
• gwałtowne reformy są niebezpieczne;
• rewolucja jest katastrofą - oznacza zerwanie ciągłości;
• silna władza wykonawcza;
• krytyka nowoczesnej kultury, konsumpcyjnego stylu życia.

Liberalizm - według tej ideologii, wolność jednostki jest wartością nadrzędną.

Główne założenia:

• równość prawna i polityczna każdego człowieka;
• pluralizm - różnorodność moralna, kulturowa i polityczna;
• konstytucjonalizm - podział władzy, stworzenie mechanizmu kontroli i równowaga między instytucjami rządowymi;
• odrzucenie koncepcji państwa opiekuńczego;
• jak najmniej państwa w gospodarce;
• gospodarka wolnorynkowa, przejrzyste podatki.

Socjalizm - odnosi się do prób zmniejszenia nierówności społecznych i upowszechnienia świadczeń socjalnych lub poddania gospodarki kontroli społecznej (poprzez instytucje państwowe, samorządowe, korporacyjne, spółdzielcze).

Główne założenia:

• konieczność zmiany systemu społecznego - korzystanie przez jednostkę z wytworzonych dóbr zgodnie z wkładem jej pracy;
• niesprawiedliwe jest społeczeństwo, w którym o pozycji społecznej jednostki decyduje własność;
• uspołecznienie środków produkcji (ziemi, maszyn, surowców) - powinny one służyć wszystkim w jednakowym stopniu;
• organizowanie zrzeszeń produkcyjnych (spółdzielczość) lub przydzielenie każdemu małego warsztatu pracy.

Socjaldemokracja - za główny cel stawia sobie budowę ustroju i społeczeństwa socjalistycznego drogą demokratycznych reform. Opowiada się za równowagą między rynkiem a państwem oraz między jednostką a społeczeństwem.

Główne założenia:

• najważniejsze wartości - równość i sprawiedliwość społeczna;
• główną przyczyną nierówności jest brak sprawiedliwości, a nie wady samego człowieka;
• państwo opiekuńcze - nierówności mogą być usuwane stopniowo, dzięki reformom społecznym;
• duży nacisk na prawa socjalne (np.: prawo do godnego wynagrodzenia);
• wysokie podatki dla ludzi o najwyższych dochodach (uzyskane w ten sposób środki należy przeznaczyć na cele socjalne);
• ustrój demokratyczny oparty na pluralizmie, parlamentaryzmie i samorządności.

Chadecja (chrześcijańska demokracja) - to nurt w myśli politycznej i społecznej, będący odpowiedzią myśli katolickiej na rosnące wpływy socjalizmu. 

Główne założenia:

• uznanie istnienia pierwiastka duchowego;
• etyka w polityce;
• godność i wolność człowieka;
• rodzina jest fundamentem wszelkich działań i nośnikiem wartości;
• społeczeństwo powinno kierować się harmonią oraz współpracą;
• solidaryzm - grupy społeczne i jednostki powinny sobie pomagać;
• społeczna gospodarka wolnorynkowa, która jednak nie wyklucza umiarkowanej ingerencji państwa w procesy gospodarcze;
• subsydiarność (pomocniczość) - jednostka ma prawo do swobodnego działania i decydowania o swoich sprawach; państwo pomaga obywatelowi w sytuacjach, gdy ten nie daje sobie rady.

Komunizm - postuluje za uspołecznieniem własności prywatnej, głównie środków produkcji oraz nastawienie gospodarki na zaspokojenie potrzeb obywateli.

Główne założenia:

• bezklasowy ustrój społeczny - równość wszystkich ludzi;
• własność prywatna zastąpiona własnością kolektywną;
• społeczna własność środków produkcji;
• konieczność rewolucyjnego obalenia kapitalistycznego państwa.

Faszyzm - głosi kult państwa (totalitarne silne przywództwo, terror państwowy i solidaryzm społeczny).

Główne założenia:

• pełna kontrola partii rządzącej nad dużą częścią aspektów życia społecznego i gospodarczego;
• zakaz działania opozycji - system monopartyjny;
• pochwała ekspansji;
• jednostka ma ograniczone prawa.