Umowa zlecenie a umowa o dzieło?

Zarówno umowa zlecenie, jak i umowa o dzieło regulowane są przepisami Kodeksu cywilnego. Istotą umowy zlecenia jest zobowiązanie się osoby fizycznej przyjmującej zlecenie do wykonania w ciągu pewnego czasu określonej czynności prawnej na rzecz zleceniodawcy. Natomiast w umowie o dzieło, przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Przedmiot umowy

Umowa zlecenie nazywana jest "umową starannego działania", tzn. że wynagrodzenie przysługuje zleceniobiorcy nie tyle za osiągnięty rezultat, co za czynności wykonywane na rzecz zleceniodawcy. Wielkość tego wynagrodzenia powinna być precyzyjnie sformułowana w treści umowy i odzwierciedlać czas poświęcony na wykonanie zlecenia, a także stopień skomplikowania czynności wykonywanych przez zleceniobiorcę oraz jego kwalifikacje.

Umowa o dzieło to "umowa rezultatu" - celem wykonawcy jest osiągnięcie wyniku pracy ściśle określonego w umowie z pracodawcą lub zleceniobiorcą. Dzieło może mieć charakter materialny (m.in.: programy komputerowe, utwory muzyczne, naprawy samochodu, itp.) lub niematerialne (np.: zlecenie przeprowadzenia szkolenia dla pracowników).

Forma zawarcia umowy

Umowa zlecenie może być zawarta w dowolnej formie. Zmiana treści umowy następuje w takie samej formie w jakiej doszło do zawarcia umowy zlecenia. Ponadto, na zleceniodawcy nie ciążą obowiązki informacyjne do jakich zobowiązany jest pracodawca na podstawie Kodeksu pracy.

Zawarcie umowy o dzieło podlega ogólnym regułom dotyczącym umów. Kodeks cywilny nie wymaga dla jej zawarcia formy szczególnej. Oznacza to, że może być zawarta zarówno w formie ustnej, jak i pisemnej. Bezpieczniej jednak zawrzeć ją w formie pisemnej, chociażby z uwagi na ewentualny późniejszy spór między stronami. W umowie powinien być również oznaczony termin, z upływem którego wykonawca powinien zrealizować dzieło.

Wykonawca

Umowa zlecenie powinna być wykonywana osobiście przez zleceniobiorcę. Istnieje jednak możliwość wykonania zlecenia przez inną osobę, ale sytuacja taka powinna być uzgodniona ze zleceniodawcą.

W przypadku umowy o dzieło, przyjmujący zamówienie nie musi go wykonać osobiście (może zlecić prace swoim pracownikom). W umowie można jednak zastrzec inaczej, w szczególności jeśli charakter dzieła zależy od specjalnych kwalifikacji bądź umiejętności posiadanych tylko przez wykonawcę.

Wynagrodzenie

Umowa zlecenie - jeśli tak ustalą strony - może być wykonana bez wynagrodzenia. Jeśli jednak zleceniobiorca nie zobowiązał się wykonać zlecenia bezpłatnie, przysługuje mu wynagrodzenie - po wykonaniu zlecenia, chyba że strony umówiły się inaczej.

W przypadku umowy o dzieło, wynagrodzenie musi być wypłacone. Jego wysokość można określić przez wskazanie podstaw do jego ustalenia. Jeśli strony tego nie określiły należy przyjąć, że miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju, czyli takie, jakie strony już poprzednio między sobą stosowały lub takie, jakie zazwyczaj stosowane jest w praktyce.

Kodeks cywilny przewiduje dwie metody ustalenia wynagrodzenia:

• wynagrodzenie ryczałtowe,
• wynagrodzenie kosztorysowe.

Zarówno w przypadku umowy o dzieło, jak i umowy zlecenia, rozliczenie następuje na podstawie wystawionego rachunku. Z reguły wystawia go zleceniodawca i przekazuje do podpisania wykonawcy.

Ubezpieczenia społeczne

Umowa zlecenie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu (do końca 2009 roku umowy zlecenia podlegały ubezpieczeniu wypadkowemu jedynie w sytuacji, gdy umowa była wykonywana w siedzibie zleceniodawcy). W przypadku umowy zlecenia opłacanie składek na ubezpieczenie chorobowe jest zazwyczaj dobrowolne. Bez względu na miejsce wykonywania pracy, objecie ubezpieczeniem zdrowotnym jest obowiązkowe. Osoby uczące się do 26 roku życia, z którymi zawarto umowę zlecenia nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowemu.

Umowa o dzieło nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, chyba że została zawarta z własnym pracownikiem. Wówczas składki do ZUS należy potrącić od sumy przychodów ze stosunku pracy i umowy o dzieło.

Podatek dochodowy

Przychody w obu przypadkach podlegają opodatkowaniu. W zależności od kwoty wynagrodzenia, przychód ten może być opodatkowany na dwa sposoby:

1. Jeśli wynagrodzenie nie przekracza kwoty 200,00 zł brutto, przychód podlega opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 18%. Opodatkowaniu podlega kwota brutto nie pomniejszona o koszty uzyskania przychodów ani składki ZUS.
2. Jeśli wynagrodzenie jest wyższe niż 200,00 zł brutto. przychód podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych z odliczeniem kosztów uzyskania przychodów i składek ZUS.

Koszty uzyskania przychodu

W przypadku umowy zlecenia istnieją dwa sposoby wyliczania kosztów uzyskania przychodu w przypadku:

• koszty zryczałtowane - ustala się je na poziomie 20%;
• koszty faktycznie poniesione - jeśli wykonawca udowodni, że koszty konieczne do wykonania zlecenia były wyższe, za koszt uzyskania przychodu przyjmuje się koszty faktycznie poniesione.

Koszty te, w przypadku wynagrodzenia powyżej 200,00 zł brutto, wylicza się od przychodu pomniejszonego o składki na ubezpieczenie społeczne, odprowadzone w danym miesiącu rozliczeniowym.

W umowie o dzieło występują dwie stawki kosztów uzyskania przychodu:

• 20% przychodu - stawka standardowa,
• 50% przychodu - w przypadku przekazania praw autorskich.

Jeśli wykonawca udowodni, że poniesione koszty były wyższe niż wynikające z zastosowania powyższych stawek, może przyjąć je w rzeczywistej wysokości.

Wypowiedzenie umowy

Umowa zlecenie może być w każdym czasie jednostronnie rozwiązana przez którąkolwiek ze stron. Dający zlecenie może wypowiedzieć umowę w każdym czasie, jednak powinien zwrócić zleceniobiorcy poniesione nakłady związane z dotychczasowym wykonaniem zlecenia. W razie odpłatnego zlecenia jest on również zobowiązany uiścić zleceniobiorcy część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeśli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić wynikłą stąd szkodę. W przypadku gdy zleceniobiorca wypowiada zlecenie odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, jest on również odpowiedzialny za szkodę jaką poniósł zleceniodawca.

Dopóki dzieło nie zostało ukończone, zamawiający może w każdej chwili od umowy odstąpić, płacąc umówione wynagrodzenie. W takim wypadku zamawiający może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła. Umowa o dzieło, którego wykonanie zależy od osobistych przymiotów przyjmującego zamówienie, rozwiązuje się wskutek jego śmierci lub niezdolności do pracy. Jeśli materiał był własnością przyjmującego zamówienie, a dzieło częściowo wykonane przedstawia ze względu na zamierzony cel umowy wartość dla zamawiającego, przyjmujący zamówienie lub jego spadkobierca może żądać, żeby zamawiający odebrał materiał w stanie, w jakim się znajduje, za zapłatą jego wartości oraz odpowiedniej części wynagrodzenia.

Dochodzenie roszczeń

Umowy zlecenia oraz umowy o dzieło regulowane są na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, dlatego też roszczenia z nich wynikające dochodzone są przed sądem rozpoznającym sprawy z zakresu prawa cywilnego, a nie jak w przypadku umów o pracę przed sądem pracy. Roszczenia z tytułu umowy zlecenia przedawniają się z upływem 2 lat. Wszelkie roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem 2 lat od dnia oddania dzieła, a jeśli dzieło nie zostało oddane - od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku - Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r., Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).