Jak napisać dobrą recenzję?

Recenzja to analiza i ocena dzieła artystycznego, publikacji naukowej, wystawy, przemówienia, meczu, itd. To jeden z podstawowych gatunków literackich, jaki powinien opanować przyszły dziennikarz, krytyk literacki, filmowy czy teatralny, a także badacz literatury. Recenzja powinna być wyrazem osobistych uczuć oraz świadectwem posiadanej wiedzy na dany temat. Poniżej znajdują się wskazówki, jak napisać dobrą recenzję.

Rodzaje recenzji

1. Informacyjna - prezentuje problemowy aspekt danego zjawiska.
2. Felietonowa.
3. Eseistyczna - podmiotowy punkt widzenia, subiektywizm.

Cechy recenzji

Całościowe ujęcie problemu:

• opis przedmiotu;
• odkrycie prawideł dzieła;
• porównanie z innymi dziełami.

Ocena przedmiotu recenzji:

• odpowiedź na pytanie, czy twórca zrealizował w dziele swój zamiar;
• sąd recenzenta;
• wpływ na odbiór dzieła przez czytelników;
• wpływ na autora recenzowanego przedmiotu;
• rzetelne uzasadnienie;
• nawiązanie do określonej hierarchii wartości.

Subiektywizm:

• wybór przedmiotu recenzji;
• przedstawienie przedmiotu recenzji z własnej perspektywy;
• zastosowanie własnego doboru kryteriów (z powszechnie uznawanego zasobu, który jest uzasadniony);
• wykorzystanie własnej wiedzy, wykształcenia, inteligencji, wrażliwości, gustu, obycia, itp.

Aktualność:

• zjawiska aktualne, bieżące (naukowe, kulturalne);
• zachęta do dyskusji nad przedmiotem recenzji.

Specjalistyczna terminologia:

• związana z dziedziną przedmiotu recenzji.

Etapy pisania recenzji

I. Wybór przedmiotu recenzji.

II. Zgromadzenie informacji o dziele:

• w przypadku adaptacji, tłumaczenia bądź reinterpretacji określenie ich stosunku do pierwowzoru;
• autor (reżyser, aktor, kompozytor, tłumacz, itp.), tytuł, czas wydania, wydawnictwo (wytwórnia filmowa, nazwa teatru, orkiestra, itd.);
• losy dzieła po publikacji (recepcja, oceny krytyków, reakcja publiczności, wznowienia);
• kontekst biograficzny, historyczny, kulturowy publikacji.

III. Ustalenie adresata (czytelnika) recenzji:

• specjalista - przedstawienie najbardziej złożonych aspektów dzieła;
• laik - użycie prostej terminologii, unikanie technicznych informacji.

IV. Określenie celu recenzji:

• informacja (rozbudowana część sprawozdawcza);
• krytyka i ocena (rozbudowana ocena i jej uzasadnienie).

Pisanie recenzji krok po kroku

1. Wstęp - przedstawia najważniejsze informacje, czyli: autora, tytuł dzieła, wydawnictwo (można również podkreślić walory artystyczne recenzji).

2. Wartościujące (pozytywne lub negatywne) przedstawienie głównych wątków, konstrukcji, artyzmu dzieła. Warto zwrócić uwagę na takie elementy, jak:

• obsada, gra aktorów, kreacje aktorskie;
• reżyseria, scenografia, muzyka, obraz, efekty specjalne, montaż;
• tematyka, kompozycja, język;
• atmosfera, nastrój;
• gatunek.

3. Ocena:

• porównawcza - poprzez porównanie do innych dzieł tego twórcy;
• zaakcentowanie walorów artystycznych dzieła;
• uwypuklenie wartościowości dzieła;
• podkreślenie walorów emocjonalnych, estetycznych, poznawczych.

4. Uzasadnienie oceny.

Przydatne słownictwo:

pozytywne: ciekawy, efektowny, interesujący, wciągający, nowatorski, tradycyjny, zaskakujący, emocjonujący, ekscytujący, brawurowy, znakomity, tajemniczy, poetycki, nastrojowy, liryczny, malarski, niezapomniany, pogodny, wesoły, historyczny, awangardowy, zwarty, oryginalny, przemyślany, obsypany nagrodami, trzymający w napięciu, dramatyczny, wybitny, widowiskowy, z rozmachem, pobudzający wyobraźnię, dostarcza niezapomnianych wzruszeń, zmienia sposób postrzegania świata.

negatywne: nieciekawy, nudny, monotonny, nieudolny, długi, nużący, pozbawiony głębszego zamysłu, chaotyczny, niezrozumiały, sztampowy, koturnowy, kiepski, bez polotu, pozbawiony wartości, nie wyróżniający się, nie porywa, wieje nudą.

Dodatkowe wskazówki:

Wszelkie uwagi analityczno-krytyczne muszą być rzetelnie przemyślane i sprawdzone. Zasadą obowiązującą w tym przypadku jest obiektywizm.

Sądy wartościujące powinny być odpowiednio sformułowane pod względem stylistycznym. Dobór wyrazów, rodzaj składni i interpunkcji określają charakter wypowiedzi jako np.: pochlebnej, ironicznej czy obiektywnej.

Nie należy przesadzać z utartymi formułami typu: "... pobudza naszą wyobraźnię", "... gwarantują niezatarte wrażenia", "Niezaprzeczalnym atutem ... jest ...", itp. Ponadto, należy unikać stosowania uniwersalnych i jednocześnie pozbawionych treści, nie zawsze właściwych pod względem stylistycznym określeń typu: "super ...", "bardzo fajna ...", "fantastyczna lektura", "nieprawdopodobne wrażenie", itp. Recenzja nie jest pracą badawczo-analityczną, a więc nie należy przesadzać z fachowym słownictwem.   

Recenzja nie jest skrótem. Nie opowiada filmu czy książki, a już na pewno nie zdradza zakończenia. Powinna natomiast zachęcać czytelnika do samodzielnego zapoznania się z tematem. Nawet krytyczna recenzja nie zastąpi bezpośredniego odbioru. Krótki opis ma za zadanie wprowadzić adresata recenzji w ogólny zamysł dzieła - w jego główne zagadnienia. Powinien zwrócić uwagę czytelnika na najważniejsze elementy, tj. mocne i słabe strony recenzowanego przedmiotu. Dobrą recenzję charakteryzuje oryginalność i nieprzeciętność, dlatego warto pokusić się o wypracowanie własnego stylu pisania tego typu wypowiedzi.